De meeste mensen voorzien niet in hun natuurlijke slaapbehoefte, omdat ze in het dagelijks leven vaak stress hebben of druk zijn. Sommige mensen moeten lang wakker blijven voor hun werk, terwijl anderen weer niet in slaap kunnen vallen omdat er teveel dingen in hun hoofd rondspoken. Op korte termijn laat een dergelijk gebrek aan slaap zich compenseren door bijvoorbeeld meer te slapen in het weekend. Op lange termijn kan dit echter verstrekkende gevolgen hebben en ervoor zorgen dat lichamelijke functies aanzienlijk worden beperkt.
Vermindering van het geestelijk vermogen
Waar de mens slaap precies voor nodig heeft, is de wetenschap nog steeds niet volledig duidelijk. Vast staat dat een slaaptekort op korte en lange termijn kan leiden tot aanzienlijk verminderde geestelijke prestaties. Aanvankelijk merkt men dat het concentreren op complexe taken moeilijker gaat en dat men sneller de interesse verliest wanneer denkwerk is vereist.
Later worden zelfs eenvoudige taken een ware uitdaging en het wordt duidelijk dat ook de dagelijkse routines niet meer moeiteloos kunnen worden gevolgd. Tijdens gesprekken wordt slechts beperkt geluisterd en in extreme gevallen kan men de conversatie en inhoud ook niet meer goed volgen.
Prikkelbaarheid
Op lange termijn heeft slaaptekort vaak agressief gedrag tot gevolg. Mensen die eigenlijk open en vriendelijk zijn worden door hun slaapgebrek ineens prikkelbaar, agressief en onvriendelijk. Aanvankelijk uiten deze stemmingswisselingen zich tegen mensen waarmee ze geen nauwe binding hebben. Later wordt ook de verhouding met familie of partner aanzienlijk belast.
Veranderde waarneming
Mensen met langdurig slaaptekort hebben last van waarnemings- of perceptiestoornissen. Aanvankelijk werkt het gebrek aan slaap ontremmend.
De persoon in kwestie doet dingen die hij normaal gesproken – zonder slaapgebrek – nooit zou doen of zeggen. Soms komt hij daarbij cynisch, onvriendelijk of vijandig over op andere mensen. In een later stadium kan het zelfs milde hallucinaties met zich meebrengen. Men ziet schimmen of dingen die niet bestaan, wat verwarrend is. Dit geeft aan hoe gevaarlijk een slaaptekort kan zijn, bijvoorbeeld bij het autorijden of bedienen van zware machines.
Vertraagde reactievermogen
Mensen met een slaaptekort concentreren zich niet alleen slechter en denken niet alleen langzamer. Ze reageren ook significant trager!
Automobilisten die met een langdurig slaaptekort te kampen hebben, reageren bijvoorbeeld niet meer snel op iemand die voor hun voertuig loopt. Een zeer sterk vertraagd reactievermogen doet zich voor bij een langdurig sterk gebrek aan slaap. Dan is sprake van een vrij extreme situatie. Wat echter veel vaker voorkomt, is een iets lichter vertraagd reactievermogen. Elke reactie volgt dan een fractie van een seconde later dan normaal. Dit “wazige” gevoel is herkenbaar voor veel mensen met een slaapgebrek.
Algemeen ongemak en onwelbevinden
De meeste mensen die regelmatig te weinig slaap krijgen, ondervinden diverse lichamelijke klachten. Ze kunnen deze symptomen echter niet aan een onderliggende ziekte of duidelijke oorzaak koppelen. Misselijkheid, ochtendduizeligheid, indigestie, hoofdpijn en andere veel voorkomende verschijnselen wijzen er met grote waarschijnlijkheid op dat het lichaam slaap nodig heeft.
Wanneer het niet genoeg tijd krijgt zich te herstellen, reageert het gevoeliger op belasting wat allerlei algemene ongemakken met zich mee kan brengen. Onderzoeken door de dokter blijven zonder resultaat omdat er immers geen sprake is van een lichamelijke oorzaak voor deze klachten.